كميته فرعي SC 3 وابسته به كميته فني 176 TC ايزو كه مسئول تدوين استانداردهاي ايزو9000 است، خطوط راهنمايي را با شماره ايزو 10019 در فوريه 2005 و تحت عنوان خطوط “راهنما براي انتخاب مشاورين سيستم مديريت كيفيت و استفاده از خدمات آنان”، برمبناي استاندارد ايتاليايي UNI 1836 منتشر نموده است.
استاندارد ISO 10019 به سوالات ذیل پاسخ می دهد :
- چطور مي توان يك مشاور خوب انتخاب کرد؟
- چگونه مي توان مشاوري ذيصلاح را از ديگران تشخيص داد؟
- چطور بايد قراردادي با مشاور منعقد نمود تا از ايجاد شرايط ناخواسته و ناخوشايند كه ممكن است طي همكاري رخ دهد جلوگيري نمود؟
- فرايند استقرار سيستم مديريت كيفيت چگونه است
- شرح وظايف مشاور سیستم کیفیت در اين رابطه كدام است ؟
ISO 10019 حاوی خطوط راهنما براي تمام مراحل انتخاب يك مشاور ذيصلاح، درخواست و ارجاع كار به وي و تنظيم و انعقاد قرارداد به منظور پياده سازي سيستم مديريت كيفيت است.از ميان ملاحظات سودمند خدمات مشاوره كه در بند 5-3 اين استاندارد مطرح شده است مي توان به موارد مهم ذيل اشاره نمود:
- حتي اگر سيستم مديريت كيفيت به خاطر الزامات بازاريابي يا قراردادي، استقرار يابد اين يك فرصت براي استفاده از اين سيستم تحقق يافته به عنوان يك ابزار مديريتي كارآمد و اثربخش مي باشد.
- سيستم مديريت كيفيت از پتانسيل لازم بعنوان پايه اي براي بهبود مستمر عملكرد سازمان برخوردار است.
- موفقيت سيستم مديريت كيفيت قويا به مشاركت و تعهد مديريت ارشد ونه به مشاور بستگي دارد.
- كاركنان از تمام سطوح بايدبه منظور يكي شدن سيستم مديريت كيفيت با عمليات كلي سازمان مشاركت نمايند.
- مشاور بايد داراي اختيار براي تعامل با كاركنان در تمام سطوح سازمان به منظور آشنايي بيشتر با فرايندهاي آن باشد.
- سيستم نبايد گردش كار و مستندسازي غيرضروري ايجاد نمايد.
- خدمات مشاوره بايد با فرهنگ سازمان، صلاحيت كاركنان آن، فرايندها و يا مستندات موجود سازگار باشد.
الزامات ايزو 10019
نيازمندي هاي اولين ويرايش خطوط راهنماي ISO 10019 تحت عنوان ” خطوط راهنما براي انتخاب مشاورين سيستم مديريت كيفيت و استفاده از خدمات آنان” كه در تاريخ 15/1/2005 منتشر شده است به شرح ذيل مي باشد:
1- هدف و دامنه كاربرد
2- مراجع استاندارد
3- واژگان و تعاريف
4- انتخاب يك مشاور سيستم مديريت كيفيت
4-1- ورود به فرايند انتخاب
4-2- معيارهاي صلاحيت مشاور
4-3-ملاحظات اخلاقي
5- استفاده از خدمات مشاور سيستم مديريت كيفيت
5-1- خدمات مشاور
5-2- قرارداد خدمات مشاوره
5-3-ملاحظات سودمند خدمات مشاوره
پيوست الف – فعاليت هاي عمومي مشاورين سيستم مديريت كيفيت
پيوست ب- ارزيابي مشاورين سيستم مديريت كيفيت
كتابشناسي
ISO 10019 كه چگونگی خدمات مشاوره بايد براي تحقق سيستم مديريت كيفيت به كار گرفته شوند را تعريف مي نمايد.
برای نمونه تعريف اهداف و نيازمندي ها، ارزيابي اوليه، طرحريزي، طراحي و توسعه، آموزش، پياده سازي و بهبود.
ايزو 10019 همچنين توصيه مي نمايد كه سازمان به منظور جلوگيري از بروز شرايط ناخواسته و ناخوشايند قبل از شروع فعاليت هاي مشاوره، با مشاور سيستم مديريت كيفيت قراردادي را منعقد نمايد.اين قرارداد بايد به طور شفاف دامنه ي كاري (شامل ستانده ها) را مشخص نمايد، زمان بندي واقعي داشته و براي سازمان مقرون به صرفه باشد.اين خطوط راهنما همچنين توصيه مي نمايد كه وقتي قرارداد منعقد مي گردد فعاليت هاي ذيل بايد بااهميت تلقي شوند.
الف) تنظيم اهداف توافق شده قراردادي به گونه اي كه (SMART)مشخص، قابل اندازه گيري، دست يافتني، واقعي و داراي محدوده ي زماني باشند.
ب) تنظيم مفادي در قرارداد با جزييات توافق شده از نظر رويدادها ، خروجي ها و ارتباط طرح با تمامي ذينفعان آن.
ج) شناسايي نيازهاي آموزشي كاركنان مرتبط آن چنان كه آن ها بتوانند سيستم مديريت كيفيت را ارزيابي، نگهداري و بهبود دهند.
د) پياده سازي طرح و پيروي آن، پايش و ارزيابي اثربخشي آن و پياده سازي اقدامات مرتبط در موارد مقتضي،
ه) حصول اطمينان از اينكه رويدادهاي توافق شده برآورده مي شوند يا مجددا قابل تعريف هستند،
و) تعريف فرايندي به منظور تاييد پيامدهاي قرارداد .
پيوست الف در ايزو 10019 مثالي از فرايند تحقق سيستم مديريت كيفيت را تشريح مي نمايد و مسئوليت هاي دست اندركاران شامل مشاور، مدير ارشد سازمان ونماينده مديريت را براي هر مرحله فرايند مشخص نموده است.
در نتیجه ايزو 10019يكبار و براي هميشه، تمام جنبه هاي ضروري كه ممكن است بين سازمان و مشاور سيستم مديريت كيفيت باعث عدم درك متقابل گردد را تشريح مي نمايد. همگي نكات مطرح شده با اهميت بوده و بيانگر آن است كه مشاركت و تعهد مديريت ارشد سازمان و انتخاب درست يك مشاور ذيصلاح عوامل كليدي موفقيت سيستم مديريت كيفيت به شمار مي روند.
نحوه انتخاب مشاور ذيصلاح سیستم مدیریت کیفیت
براساس استاندارد ISO 10019 يك مشاور ذيصلاح بايد داراي شرايط زير باشد:
- بااخلاق،
- باهوش،
- بااستعداد،
- قاطع،
- داراي روابط عمومي،
- باتجربه،
- اقتصاد گرا،
- تسهيل كننده
به علاوه این استاندارد می خواهد که در موقع انتخاب مشاور به موارد ذیل توجه شود :
- مشاور بايد آشنايي كامل با استانداردهاي مرتبط و فرايند صدور گواهينامه داشته و در اصول مديريت كيفيت، روش شناسي و فنون مرتبط مهارت داشته باشد
- مشاور سيستم مديريت كيفيت بايد آشنايي كافي با نيازمندي هاي قانوني و مقررات مرتبط با فعاليت هاي سازمان داشته و ازمحصولات، فرايندها و انتظارات مشتريان سازمان قبل از شروع خدمات مشاوره شناخت كافي داشته باشد.
- مشاور بايد درك لازم از عوامل كليدي مرتبط با نحوه ي كاركرد محصولات سازمان را داشته باشد. همچنين صلاحيت در تجارب مديريتي مشاور براي اين كه درك نمايد، سيستم مديريت كيفيت چگونه با سيستم كلي مديريت حاكم بر سازمان همسان گرديده و در تعامل قرارگيرد، خيلي مهم است.
- يكي از عوامل مهم در انتخاب مشاور سيستم مديريت كيفيت توانايي به كارگيري دانش و مهارت هاي خود در موقعيت هاي واقعي است. بنابراين مشاور بايد داراي تجارب مرتبط مديريتي، حرفه اي يا فني در خدمات مشاوره باشد تا بتواند با تمام افراد ذيربط ارتباط برقرار نمايد.
براساس ايزو 10019 نقش مشاور سيستم مديريت كيفيت حين تحقق سيستم مديريت كيفيت شامل اقداماتي به شرح زير مي باشد:
الف) تشريح مفاهيم مديريت كيفيت به ويژه مفاهيمي كه به درك و سازگاري اصول مديريت كيفيت مي پردازد.
ب) حصول اطمينان از اين كه طراحي و پياده سازي سيستم مديريت كيفيت با فرهنگ سازماني و محيط تجاري مخصوص سازمان متناسب است.
پ)درگير نمودن تمام سطوح سازماني تاثيرگذار در تحقق سيستم مديريت كيفيت، توصيه و حمايت سازمان به شناسايي فرايندهاي مقتضي و مورد نياز سيستم مديريت كيفيت، تعريف توالي و تعامل فرايندها و كمك به سازمان در شناسايي مستندسازي ضروري به منظور حصول اطمينان از طرحريزي موثر آن و نظارت و كنترل بر فرايندهاي سازمان،
ت) حصول اطمينان از اينكه كليه فرايندها شناسايي شده اند و اثربخشي وكارايي آنها به منظور ترغيب سازمان براي يافتن فرصت هاي بهبود اندازه گيري مي شوند و كمك به ترويج رويكرد فرايندي و بهبود مستمر سيستم مديريت كيفيت در سازمان،
ث ) كمك به شناسايي نيازهاي آموزشي به منظور توانمندسازي سازمان در نگهداري سيستم مديريت كيفيت،
ج) در موارد مقتضي، كمك به سازمان در شناسايي ارتباطات بين سيستم مديريت كيفيت و هر نوع سيستم مديريت مرتبط (نظيرسيستم هاي زيست محيطي، بهداشت و ايمني شغلي) و تسهيل يكپارچگي بين چنين سيستم هايي.
ملاحظات اخلاقی
ISO 10019 تا آنجايي كه به ملاحظات اخلاقي مرتبط هستند اهميت اين ملاحظات را براي مشاور سيستم مديريت كيفيت به منظور جلوگيري يا بيان هرگونه تضاد منافع مشخص مي نمايد . مواردي مانند رازداري ، جلوگيري از ايجاد وابستگي غيرضروري به خدمات مشاوره ، عدم ارايه ي خدماتي كه مشاور صلاحيت لازم در آن موارد را ندارد ، حفظ استقلال از گواهي دهنده و بي طرفي در انتخاب سازمان گواهي دهنده.
اين خطوط راهنما مكرر تاكيد مي نمايد كه مشاور بايد تخمين واقعي از هزينه ي خدمات مشاوره ي قابل ارايه داشته باشد و سازمان بايد از اين مورد بحراني آگاه باشد.